تروما (Trauma) یکی از پیچیده ترین چالش ها در روان درمانی است. تجربه هایی مانند سوء استفاده، خشونت، خیانت، جنگ یا از دست دادن عزیزان می توانند تأثیرات عمیقی بر روان افراد بگذارند و روابط صمیمی را دچار آشفتگی کنند.
درمان هیجان مدار (EFT) با تمرکز بر هیجان های اصلی و بازسازی الگو های دلبستگی، جایگاه ویژه ای در درمان تروما پیدا کرده است. پژوهش های اخیر EFT نشان می دهند این رویکرد می تواند هم در سطح فردی و هم در سطح روابط، به ترمیم زخم های ناشی از آسیب های هیجانی کمک کند.
در همین راستا، انجمن هیجان مدار ایران (آیرفت) نقش مهمی در گسترش و آموزش این رویکرد در کشور داشته است و با فراهم کردن بستر های پژوهشی، درک عمیق تری از کاربرد EFT در بافت های فرهنگی مختلف ارائه می دهد.
درمان هیجان مدار (EFT) و تروما در روابط زوجی
بسیاری از زوج هایی که به درمان مراجعه می کنند، سابقه ی تروما دارند؛ چه در کودکی و چه در زندگی مشترک (مثلاً خیانت یا تجربه ی خشونت). درمان هیجان مدار EFT در این موارد تمرکز می‌کند بر:
– ایجاد محیطی امن برای بیان آسیب پذیری ها
– کاهش چرخه های منفی ارتباطی که ناشی از تروما هستند
– بازسازی اعتماد و پیوند عاطفی
نمونه پژوهش
یک مطالعه (Johnson et al., 2013) بر روی زوج هایی که یکی از طرفین دچار اختلال پس از سانحه (PTSD) ناشی از جنگ بود نشان داد، درمان هیجان مدار EFT توانست به شکلی چشمگیر علائم این اختلال را کاهش دهد و رضایت زناشویی را افزایش دهد. این یافته ها اهمیت این رویکرد را در درمان همزمان تروما و رابطه نشان می دهد.
درمان هیجان مدار فردی (EFIT) و تروما های شخصی
درمان فردی هیجان مدار EFIT چارچوبی فراهم می کند تا افراد بتوانند تجربه های آسیب زای گذشته را بازنگری و بازسازی کنند. در این رویکرد، درمانگر به فرد کمک می کند هیجان های مرتبط با تروما را به صورت تدریجی تجربه و پردازش کند.
با ایجاد تجربه های هیجانی اصلاحی، فرد یاد می گیرد که می تواند به جای اجتناب یا انجماد، نیاز های دلبستگی خود را ابراز کند.
یافته پژوهشی
مطالعات (Wiebe & Johnson, 2016) نشان داده اند درمان فردی هیجان مدار EFIT در کاهش نشانه های اضطراب و افسردگی ناشی از تروما بسیار مؤثر است و می تواند احساس خود پذیری و امنیت درونی را افزایش دهد.
درمان هیجان مدار در خانواده ها (EFFT)
تروما تنها فرد یا زوج را درگیر نمی کند؛ بلکه کل خانواده را تحت تأثیر قرار می دهد. در این شرایط، روابط والد–فرزند ممکن است پر از ترس، خشم یا فاصله شود.
خانواده درمانی هیجان مدار EFFT با تمرکز بر بازسازی پاسخ دهی هیجانی والدین به فرزندان، امکان ترمیم روابط آسیب دیده را فراهم می کند. این رویکرد به والدین کمک می کند احساس گناه یا درماندگی ناشی از ناتوانی در حمایت عاطفی را کنار بگذارند و رابطه ای ایمن تر ایجاد کنند.
مطالعه بالینی
یکی از پژوهش ها (Dalgleish et al., 2015) نشان داد که خانواده درمانی هیجان مدار EFFT می تواند در خانواده هایی که فرزند نوجوان تجربه ی تروما داشته است، به کاهش تعارض و افزایش احساس امنیت کمک کند.
چرا درمان هیجان مدار EFT در تروما مؤثر است؟
چند دلیل اصلی وجود دارد:
1. تمرکز بر هیجان های زیر بنایی: افراد آسیب دیده معمولاً هیجان های اولیه (ترس، غم، تنهایی) را پنهان می کنند. این رویکرد آنها را آشکار می سازد.
2. بازسازی دلبستگی ایمن: تروما معمولاً حس امنیت را نابود می کند. درمان هیجان مدار EFT با ایجاد تجربه های پاسخ دهی ایمن، حس اعتماد را دوباره می سازد.
3. کار همزمان با فرد و رابطه: این رویکرد هم به فرد کمک می کند تروما را پردازش کند و هم به زوج یا خانواده کمک می کند در این مسیر حامی باشند.
4. ساختار مرحله ای: سه مرحله و ۹ گام درمان هیجان مدار EFT به درمانگر نقش هایی روشن می دهد تا بدون غرق شدن در آشفتگی تروما، قدم به قدم حرکت کند.
فراتحلیل ها و شواهد ترکیبی
یک فراتحلیل (Beasley & Ager, 2019) نشان داد درمان هیجان مدار EFT در کار با زوج هایی که دچار اختلال پس از سانحه (PTSD) یا خیانت بودند، نه تنها علائم تروما را کاهش داد، بلکه کیفیت رابطه را نیز بهبود بخشید.
گزارش دیگری (Wiebe et al., 2017) نیز نشان داد این رویکرد می تواند همزمان بر دو محور مؤثر باشد: درمان تروما و افزایش تاب آوری رابطه.
درمان هیجان مدار EFT و خیانت زناشویی؛ نمونه ای از تروما در روابط
خیانت یکی از آسیب های عاطفی شدید است که می تواند رابطه ی زوجین را به مرز فروپاشی برساند. درمان هیجان مدار EFT در این زمینه تمرکز دارد بر:
– کمک به فرد آسیب دیده برای ابراز درد و ترس به شیوه ای آسیب پذیر
– هدایت فرد خطاکار برای پذیرش مسئولیت و پاسخ دهی به نیاز های طرف مقابل
– بازسازی تدریجی اعتماد و ایجاد الگوی جدید دلبستگی
شواهد
یک مطالعه (Makinen & Johnson, 2006) نشان داد که درمان هیجان مدار EFT می تواند به طور موفقیت آمیز اعتماد را بعد از خیانت بازسازی کند و پیوند عاطفی را احیا نماید.
چشم انداز آینده پژوهش ها
– پژوهش های بین فرهنگی: بررسی نحوه ی اثرگذاری این رویکرد در فرهنگ های مختلف، از جمله ایران و تلاش های انجام شده توسط انجمن هیجان مدار ایران (آیرفت) در این حوزه.
– کار با اختلالات پیچیده تر: مانند اختلال شخصیت مرزی یا وابستگی به مواد در زمینه ی تروما.
– درمان آنلاین: پژوهش های جدید نشان می دهند درمان هیجان مدار EFT در بستر آنلاین نیز می تواند برای مراجعان آسیب دیده کارآمد باشد.
جمع بندی
تروما یکی از بزرگ ترین چالش های روان درمانی است، اما پژوهش ها نشان می دهند که درمان هیجان مدار EFT با تمرکز بر هیجان های عمیق و بازسازی دلبستگی، می تواند ابزاری قدرتمند برای درمان آن باشد. چه در سطح فردی، چه در روابط زوجی و چه در خانواده، این رویکرد توانسته زخم های عاطفی را ترمیم و حس امنیت را بازسازی کند.
به همین دلیل، درمان هیجان مدار EFT امروز یکی از رویکرد های پیشرو در درمان آسیب های هیجانی و تروما محسوب می شود و نهاد هایی مانند انجمن هیجان مدار ایران نقشی اساسی در توسعه، آموزش و پژوهش پیرامون آن دارند.
